Haar woorden sloegen in als een bom. En nog, bijna 5 jaar na dato, worstelen we met onze Nederlandse identiteit. Wie zijn wij?
Die onzekerheid valt weg met dagen als Koninginnedag, want dan zijn we allemaal oranje! Met het EK en het WK weten we het ook zeker: Wij zijn het Nederlands elftal, hup Holland hup! Maar de behoefte aan die vrolijke oranje mensenmassa en het gevoel van eenheid die het met zich meebrengt neemt steeds meer toe, iets wat niet onopgemerkt is gebleven in media- en reclameland. Want, hey, wij houden van Holland! Als je naar ons kijkt, ben jij een échte Nederlander! Maar is dat wel zo’n goede ontwikkeling?
Het vinden van de Nederlandse identiteit is een drama dat al begon in het tijdperk Pim Fortuyn. Autochtonen en Allochtonen kwamen tegenover elkaar te staan en de moord op Fortuyn maakte de zaak er alleen maar erger op. Hierna was er geen houden meer aan. De dood van Van Gogh, de groeiende afkeer voor alles wat vreemd is en op hun beurt de afkeer van de allochtoon tegen de nieuwe nationale welkomstboodschap: Vol = Vol. Geert Wilders speelt heel slim in op de angst onder de autochtonen om hun land kwijt te raken. Maar met zijn PVV vergroot hij de kloof en voert hij de spanning alleen maar hoger op.
Toch is politiek is niet de enige factor die meespeelt. Rob Wijnberg noemt in zijn boek ‘Dus ik ben’ ook de individualiteit in onze maatschappij. In zijn woorden: ‘Erbij horen wordt vervangen door jezelf zijn’. Burgerlijk zijn is uit den boze. Maar als we allemaal onszelf zijn, wie zijn we dan als land? Zo weerklonk het van alle kanten. De vlag moet vaker uitgehangen, iedereen moet erbij horen en de inburgeringcursussen werden verplicht.
Opeens was alles Hollands! Je kunt tegenwoordig je kont niet keren of het oranje en roodwitblauw van onze vlag en wimpel komen je tegemoet. We ploffen allemaal voor de tv en zappen naar Wat Vindt Nederland?, Holland’s Got Talent, The Voice Of Holland of Ik Hou Van Holland, met onze delftsblauwe bordjes op schoot.
Ook in de reclamewereld weet men flink te profiteren van ‘onze’ identiteitscrisis. Eneco komt bijvoorbeeld met Hollandse Wind (wat dat ook mag betekenen, men mag er van uit gaan dat die wind ook wel is door Duitsland heeft gewaaid). Ondertussen profiteert de Nederlandse Energie Maatschappij gezellig mee en het ergste voorbeeld van uitbuiting is misschien wel Hollandsnieuwe. We kennen allemaal de reclames van de provider waarin een man tien minuten te lang onder de zonnebank ligt en ineens dubbel zoveel moet betalen. Een slimme metafoor voor het standaard telefoonabonnement.
Essayist Bas Heijne schreef hier al over in zijn column De Ziekte Die Holland Heet. “Het stramien is bekend: de hardwerkende burger wordt genaaid waar hij bij staat door de grote jongens, bedrijven die hem handig lokken naar een donker woud van ondoorzichtige voorwaarden, verborgen clausules en een onzichtbare klantenservice. Nu hebben we Hollandsnieuwe – klein tegen groot, eenvoud tegen moeilijkdoenerij, Hollandse eerlijkheid tegen heel die commerciële oplichtersbende”, aldus Heijne. Jammer alleen dat die ‘Hollandse eerlijkheid’ een grote leugen bleek te zijn. De consumentenwaakhonden van het programma Kassa onthulden namelijk dat Hollandsnieuwe allesbehalve Hollands is, en al helemaal niet nieuw. Hollandsenieuwe blijkt namelijk gewoon Vodafone te zijn, de commerciële baas himself.
Ook in de wereld van thee is het niet meer veilig. Zo begon Pickwick aan de reclamecampagne voor hun Dutch Thea Blend: Échte Hollandse thee gemaakt door échte Hollanders! Knallen met die VOC-mentaliteit! Want afgezien van dat geinige oranje kleurtje en de paar sinaasappels die erin zitten, is die thee niet Hollandser dan Vodafone. Toch is niet alle oranjegekte slecht. Natuurlijk gaat deze sluwe uitbuiting van onze situatie heel ver, maar is dan alles met een patriottische insteek meteen fout? Zo zou het bijna lijken. Want er is niet alleen kritiek op deze oranje reclames, maar ook op programma’s als Ik Hou Van Holland. Persoonlijk vind ik dit een uitzondering op de regel. John de Mol zal vast lekker verdienen aan de kijkcijferknaller van de zaterdagavond, maar betekend dit dat de beste man een slecht programma heeft gemaakt?
Ik Hou Van Holland is een patriottische spelshow waarin twee teams met hun vaste teamcaptains Jeroen van Koningsbrugge en Guus Meeuwis tegen elkaar strijden onder leiding van Linda de Mol. Het team met een roodwitblauwe publiek versus het team met het oranje publiek, compleet met een paar lekker Hollandse koeien op de set en zelfs (ja deze band bestaat echt) de I Luv Holland band wordt ingeschakeld. Lekker over de top. ‘De doorn in het oog’ van intellectueel Nederland wordt het genoemd, een onnozele spelshow. Toch is dit een programma waarvan we oprecht wat leren over onze cultuur op een leuke manier. De inburgeringscursus 2.0! Zo moesten de teams zoveel mogelijk spreekwoorden zien te raden, moeten ze Nederlandse liedjes herkennen en wordt er wat aan de spelling gedaan. Ik twijfel of de intellectuele klagers ‘iets verstieren’ ook correct hadden gespeld als ‘iets versjteren’. Goed voor je Nederlands en algemene kennis is het dus zeker. Daarnaast kwam Ik Hou Van Holland uit de bus als het meest humoristische programma op de Nederlandse tv in het Nederlands Humoronderzoek 2011 (Comedy Central). Lekker melig leren dus, en dat blijft ook het beste hangen.
Kritiek is er niet alleen op de zogenaamd onnozele opzet, maar ook op het voornamelijk blanke publiek in de show. Critici noemden het programma ‘eenzijdige vaderlandsliefde’. En daar leggen ze de vinger op de zere plek. Ik Hou Van Holland is zelfs zo ver gegaan om deze critici het zwijgen op te leggen dat ze virtuele Surinamers en Marokkanen in het publiek hebben geanimeerd. Programmadirecteur Erland Galjaard verdedigd zijn geanimeerde multiculturaliteit: “Jullie begrijpen ongetwijfeld dat het in deze tijden van polarisatie niet eenvoudig is om subgroepen enthousiast te maken voor publieksdeelname in een gezellig nationalistisch programma, waarin de loftrompet wordt afgestoken voor de abortusboot, coffeeshop, Frans Bauer en Spetters. Dankzij de moderne techniek hebben we dit vacuüm gelukkig op kunnen vullen.”
Toegegeven, de kritiek dat het publiek in het programma geen afspiegeling is van de huidige bevolking is terecht. Maar wie zijn aandacht afwend van het publiek en naar de teams kijkt ziet wel degelijk (echte) diversiteit. Zo kwamen Nadjib Amhali, Raiman, Kim-Lian van der Meij en Winston Gerschtanowitz enthousiast meedoen. Postitieve ‘uitmelking’ van de oranjegekte is er dus ook.
Zie je wel, we houden allemaal van Holland! Ook de virtuele Surinamers.